Szanowni Państwo,

Nie tak dawno na profilu Dogmaty Karnisty, który w naszej opinii jest wartościowym blogiem dt. kwestii prawnych, pojawiła się analiza sugerująca, iż powszechny nakaz zakrywania ust i nosa jest poprawnie umocowany, mimo braku zawartego w rozporządzeniu adresata nakazu. Na obronę tej tezy autor przedstawił cztery argumenty:

Z tego, że sam przepis nie precyzuje adresata, wnioskować trzeba, że nakaz dt. wszystkich. Autor w tym wypadku przywołuje przepis z kodeksu karnego „Kto zabija człowieka, podlega karze”, twierdząc, że „kto” nie jest wystarczającym określeniem adresata, a mimo tego, kto zabije to poniesie karę.

Drugi argument sugeruje, że jeśli przepis rozporządzenia nie wskazuje adresata to trzeba go poszukać gdzieś indziej. Autor twierdzi, że adresata normy maseczkowej wskazują przepisy ogólne ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi w art. 1 punkt 3 ustawy.

Autor analizy wskazuje, że pomimo braku adresata w samej normie, w rozporządzeniu widnieje 18-punktowa lista, która wskazuje wyjątki od normy. Więc Ci, którzy są tam wymienieni są zwolnieni z nakazu, pozostali mają się do nakazu dostosować, podpierając się raz jeszcze art. 1 ust. 3. Autor podaje przykładowy tok myślenia „Każdemu, kto nie jest dzieckiem do ukończenia 5. roku życia, kto nie jest kierowcą wykonującym przewozy drogowe w załodze, kto nie przebywa na terenie lasu […] – nakazuje się zakrywanie ust i nosa”.

Autor sugeruje, że do czasu nowelizacji ustawy obowiązek dotyczył osób chorych i podejrzanych o zachorowania (art. 46b pkt 4 sprzed nowelizacji ustawy), natomiast po dodaniu art. 46b pkt 13 ustawy, zlikwidowano to zawężenie i wprowadzono nakaz powszechny.

Poniżej chcemy przedstawić nasze stanowisko w tej sprawie. Warto poświęcić kilka minut, aby się z nim zapoznać i rozwiać ostatecznie wszelkie wątpliwości w tym zakresie.

Przytoczony argument z kodeksu karnego „Kto” jest nietrafiony. Mianowicie zgodnie z §144 Zasad technik prawodawczych określenie „Kto” normuje odesłanie do każdej osoby fizycznej. Więc stosując wyraz „kto” jasno określamy to że norma dotyczy każdej osoby fizycznej i dodatkowe dookreślenia są niewskazane. Tym samym wiadomo, kto poniesie karę, jeśli zabije. Oczywiście w normie maseczkowej brak takiego określenia adresata, podobnie jak w akcie wyższego rzędu o czym poniżej.

Dodatkowo zgodnie z § 25. ust. 1. Zasad technik prawodawczych „Przepis prawa materialnego powinien możliwie bezpośrednio i wyraźnie wskazywać kto, w jakich okolicznościach i jak powinien się zachować”. Więc norma maseczkowa jest sprzeczna z powyższą zasadą. Od tej zasady istnieją wyjątki:

1) „adresat lub okoliczności tego nakazu albo zakazu są wskazane w sposób niewątpliwy w innej ustawie”.

Jak dowiedziemy niżej, adresat nie jest wskazany w żadnym innym miejscu ustawy.

2) „celowe jest, aby określenie adresata lub okoliczności zamieścić w przepisach ogólnych tej samej ustawy”.

To również zostanie rozstrzygnięte poniżej, iż przepisy ogólnie nie posiadają określonego adresata.

3) „powszechność zakresu adresatów lub okoliczności jest oczywista.”

W przypadku normy maseczkowej ani okoliczności nie są oczywiste (dlatego są doprecyzowane w rozporządzeniu), ani adresaci nie są oczywiści. Mimo, iż jest to bardzo intuicyjne, kogo może dotyczyć nakaz, to nie jest prawnie to nigdzie powiedziane.

Adresatem oczywistym w świetle powyższego wyjątku jest przykładowo art. 14. Prawa o ruchu drogowym: „Zabrania się: wchodzenia na jezdnię”. Tutaj nie jest konieczne dopisywanie „Zabrania się osobom/pieszym: wchodzenia na jezdnię”, gdyż artykuł jest sklasyfikowany w dziale „Ruch pieszych”, więc na tej podstawie adresat jest oczywisty.

W przypadku normy maseczkowej nie można się podeprzeć niczym na podstawie czego możemy uargumentować kim jest adresat i co by świadczyło o jego oczywistości.

Może pojawić się refleksja, iż tytuł samej ustawy to „Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u LUDZI”, więc adresatem są po prostu ludzie. Jest to również nieuprawniona refleksja, gdyż prawne określenie człowieka/ludzi to osoba fizyczna/osoby fizyczne, a osobę fizyczną zgodnie z zasadami techniki prawodawczej należy w odpowiedni sposób zdefiniować.

Dodatkowo należy sobie zadać pytanie – dlaczego każda inna norma w rozporządzeniu ma określonego adresata jak np. § 10 lub § 26 rozporządzenia z 21 XII 2020 r. („osoby przebywające”)? Gdyż wymagają tego techniki zasad prawodawczych i każda inna norma, prócz maseczkowej, w rozporządzeniu jest zaadresowana poprawnie.

Sam wywód autora Dogmatów o tym, że adresata trzeba poszukać w innym miejscu jest jak najbardziej słuszny. Autor jednak błędnie przyporządkowuje przepis ogólny do stosowanych rozwiązań w czasie stanu epidemii. Mianowicie art. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych brzmi następująco:

“Ustawa określa:

1) zasady i tryb zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w tym zasady i tryb rozpoznawania i monitorowania sytuacji epidemiologicznej oraz podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu unieszkodliwienia źródeł zakażenia, przecięcia dróg szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz uodpornienia osób podatnych na zakażenie;

2) zadania organów administracji publicznej w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;

3) uprawnienia i obowiązki świadczeniodawców oraz osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.”

Autor pod obronę argumentu wybiera ustęp 3. Na pierwszy rzut oka wydaje się to logiczne. Jednak „obowiązki osób przebywających się na terytorium RP” komasują się w art. 5. ustawy i są to obowiązki, które obligują te osoby do określonych zachowań corocznie, niezależnie od wystąpienia stanu epidemii. Takimi obowiązkami są np. szczepienia ochronne wynikające z przepisów ustawy czy kwarantanna np. po zachorowaniu na cholerę

Natomiast stan epidemii jest stanem szczególnym, który jest ogłaszany po to, aby wprowadzić zasady mające na celu monitorowanie, zwalczanie i zapobieganie chorób zakaźnych. Takie zasady przewidują przepisy ustawy w rozdziale 8. zatytułowanym „Zasady postępowania w razie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii”. Tym samym są to przytoczone wyżej z art. 1 ust 1 ustawy „zasady i tryb zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w tym zasady i tryb rozpoznawania i monitorowania sytuacji epidemiologicznej oraz podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu unieszkodliwienia źródeł zakażenia […]”.

Dlaczego obowiązki z art. 1 ust 3 nie można podciągnąć pod zasady i tryb stanu epidemii? Gdyż są to działania szczególne, w części nie obejmujące swoim zakresem obowiązków wynikających z art. 5. ustawy. Artykuł 5. ustawy nie zobowiązuje przecież na co dzień osób do stosowania środków profilaktycznych w postaci zakrywania ust i nosa. Jest to działanie wyjątkowe stosowane w związku z zasadami stanu epidemii, zmaterializowane w delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia związanego z rozwiązaniami w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Na marginesie należy zauważyć, iż sam tytuł rozporządzenia to „Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii”. W powyższym tytule nie znajdziemy wyrazu “obowiązki”. Również sama norma maseczkowa to nie „obowiązek”, a „nakaz” o czym też w dalszej części.

Dlatego mając na uwadze powyższe, adresat normy maseczkowej nie jest określony w przepisach ogólnych ustawy.

Argument wyliczanki odnośnie wyjątków od normy nakazowej, definiującej adresata nakazu, przedstawia nieprawidłowy tok myślenia. Istnieje zasada „Wyjątek potwierdza regułę”, jednak jest ona stosowana w całkowicie odwrotnej sytuacji. Cyceron mawiał: „Jeżeli coś jest zabronione w drodze wyjątku, to oczywiście jest dozwolone tam, gdzie wyjątek nie zachodzi.”.

Dlatego wyjątkiem potwierdzającym regułę jest przykładowo zakaz wjazdu na jakiś teren w sobotę i niedzielę Więc przepis należy interpretować, że od poniedziałku do piątku wjazd jest dozwolony. Dni od poniedziałku do piątku są regułą, a sobota i niedziela wyjątkiem, który zakazuje określonego zachowania. Podobnie jest też już z archaicznym znakiem – zakaz parkowania w dni parzyste. Wobec tego jest to wyjątek od reguły, gdyż jasne jest, że w dni nieparzyste parkować można

Zgodnie z tą zasadą, istnienie zapisanych w prawie wyjątków, które są zabronione/karalne, oznacza, że każde inne zachowanie (niespełniające kryteriów tych wyjątków) jest dopuszczalne. Wywód odwrotny jest niedopuszczalny – zakaz/nakaz nie może być domniemany.

Rzeczywistość odnośnie sytuacji, która wydarzyła się 2 XII 2020 r., jest dokładnie odwrotna, niż przedstawiają to Dogmaty. Wbrew twierdzeniom, np. Rzecznika Praw Obywatelskich, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich Iustitia (iż po nowelizacji nakaz zakrywania ust i nosa jest wprowadzony prawidłową podstawą prawną, gdyż wprowadzono art. 46b pkt 13), wcześniejszy obowiązek również miał podstawę prawną w ustawie. Z tym, że dotyczył jedynie osób chorych i podejrzanych o zachorowanie, co zresztą od samego początku artykułował autor Dogmatów Karnisty.

Pierwsze rozporządzenia, w których znalazł się obowiązek zakrywania ust i nosa, zawierały nazwę rozdziału „obowiązek stosowanie środków profilaktycznych”. W drugiej połowie 2020 r. w rozporządzeniach skasowano ten tytuł rozdziału i nazwano go ogólnie jako „ograniczenia, zakazy i nakazy”, aby dać sanepidowi możliwość interpretacji przepisów, iż obowiązek noszenia maseczek to „nakaz określonego sposobu przemieszczania”, w celu objęcia obowiązkiem wszystkich, co oczywiście było nieuprawnionym tokiem myślenia i rażącym nadużyciem służb sanitarnych w celu wystawiania decyzji z karami administracyjnymi

Dlatego wszelkie argumenty mówiące o tym, że po 2 XII 2020 r. wprowadzono podstawę prawną w delegacji ustawowej jest błędny, gdyż wcześniej również wynikał z ustawy, a rozporządzenie rozstrzyga kwestie techniczne rozwiązania. Oczywiście pod kątem konstytucyjności delegacji ustawowej art. 46b pkt 13 brzmi precyzyjniej niż art. 46b pkt 4, natomiast w tych rozważaniach nie rozstrzygamy konstytucyjności zapisu, a poruszamy się w obszarze ustawy i rozporządzenia zgodnie z zasadą domniemania konstytucyjności ustaw.

Sytuacja sprzed 2 XII 2020 r. była o tyle absurdalna, iż prawnie obowiązek istniał, ale obligował tylko osoby chore i podejrzane o zachorowanie, więc de facto nikogo. Mianowicie zgodnie z przepisami ustawy o chorobach zakaźnych osoby takie przebywały w izolacji lub na kwarantannie, więc nie mają prawa przebywać w przestrzeni publicznej

Z prawnego punktu widzenia do 2 XII 2020 r. osoba, która zakrywała usta i nos w przestrzeni publicznej powinna być dla policji od razu osobą podejrzaną, która być może łamie zasady izolacji i kwarantanny, więc mogłaby być legalnie legitymowana w celu ustalenia, czy nie powinna przebywać w izolacji czy na kwarantannie. Aby prawnie być zobligowanym do zakrywania ust i nosa, trzeba było złamać powyższe zasady. To tak jakby złodziej nosił kartkę na plecach „właśnie obrabowałem jubilera”. To absurd !!

Dlatego ustawodawca po 2 XII 2020 r. zlikwidował ten nonsens wprowadzając art. 46b pkt 4a) mówiący o obowiązku stosowania środków profilaktycznych i zabiegów (np. stosowaniu rękawiczek czy płynów dezynfekcyjnych w poszczególnych miejscach (obowiązek ten jest powszechny, gdyż rozporządzenie precyzuje adresata za pomocą wyrazów „osoby przebywające”) – których jednak nie trzeba stosować ze względu na stan zdrowia, a żadne zaświadczenie nie jest wymagane), natomiast w art. 46b pkt 4 pozostawił dla osób chorych i podejrzanych o zachorowanie obowiązek poddania się badaniom lekarskim – co jest oczywiście logiczne w kwestii zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych

Natomiast wprowadzony art. 46b pkt 13 nie zdefiniował adresata, przez co w świetle dotychczasowych argumentów, całkowicie de iure zniósł obowiązek zakrywania ust i nosa na terenie Rzeczpospolitej, który i tak de facto nigdy nie istniał. Powyższy artykuł ustawy stał się za to w naszej opinii przedmiotem do uprawiania propagandy, jakoby nakaz wynikał z ustawy i miał wymiar powszechny, co widać po stanowiskach RPO, sędziów Iustitia a teraz Dogmatów Karnisty

Kolejnym argumentem świadczącym o tym, że 2 XII 2020 r. całkowicie zniesiono nakaz zakrywania ust i nosa jest budowa samej normy maseczkowej w rozporządzeniu, na co nie zwraca się w analizach uwagi, a jest bardzo istotne. Mianowicie, każde rozporządzenie sprzed 2 XII 2020 r. w tym ostatnie z 26 XI 2020 r. brzmiało:

„Do dnia ……………. nakłada się OBOWIĄZEK zakrywania, […], ust i nosa:”

Natomiast po nowelizacji ustawy, rozporządzeniem począwszy od 2 XII 2020 r. norma brzmi:

„Do dnia …………….. NAKAZUJE się zakrywanie, […], ust i nosa:”

Czy widzą Państwo tę subtelną, na pierwszy rzut oka nieistotną różnicę? Dlaczego również w delegacji ustawowej w art. 46b pkt 13 widnieje „nakaz zakrywania ust i nosa”, a nie „obowiązek zakrywania ust i nosa”? Świadczy to o tym, iż legislator celowo zmienił wyraz, aby odciąć normę od możliwości interpretacji, iż jest to obowiązek wynikający z art. 1 ust. 3, o czym błędnie pisały Dogmaty Karnisty.

W dniu 2 XII 2020 r. wyrzucono więc całkowicie adresata normy oraz odcięto możliwość interpretacji adresata za pomocą przepisów ogólnych ustawy o chorobach zakaźnych, całkowicie znosząc w Polsce obowiązek/nakaz zakrywania ust i nosa !!

Warto również dodać, iż po 2 XII 2020 r. całkowicie zniesiono kary administracyjne za nieprzestrzeganie nakazu zakrywania ust i nosa, które wcześniej były nakładane poprzez nadużycia sanepidu. Kara administracyjna za brak maseczki została zniesiona, ponieważ w art. 48a ustawy nie objęto zakresem przepisów art. 46b pkt 13. W pozostałych kwestiach kary administracyjne zostały utrzymane. Czy to przeoczenie? Z pewnością nie Legislator wie, że nakaz zakrywania ust i nosa nie istnieje, dlatego nie objął tego przepisu możliwością karania przez sanepid.

W wielu komentarzach pojawiają się opinie, że rządzą nami nieudacznicy, którzy nie potrafią sformułować prawa w poprawny sposób. W naszej opinii jest to nieprawda. Legislatorzy, którzy tworzą tę ustawę i rozporządzenia to wręcz wybitni specjaliści w swoim fachu Napisać tak akt prawny, aby każdy z sędziami i wysoko postawionymi prawnikami włącznie, uważał, że nakaz rzeczywiście istnieje, a tak naprawdę został celowo zlikwidowany to kunszt najwyższych lotów.

Nie było to proste zadanie, gdyż próba zlikwidowania nakazu mogła wysypać się w kilku miejscach, jednak dopięto ją na ostatni guzik, robiąc przy tym ludziom “wodę z mózgu”, twierdząc, że nakaz ustawowo wzmocniono, podczas gdy faktycznie go zniesiono. Tym bardziej, iż jesienią Lewica podała na tacy ekipie rządzącej projekt ustawy, która w prawidłowy sposób wprowadzałby nakaz oraz zabezpieczyłaby sankcję za jego nieprzestrzeganie.

Natomiast legislatorzy partii rządzącej zrobili to po swojemu, w mistrzowski sposób likwidując nakaz oraz nie zabezpieczając sankcji. Choć większość opinii twierdzi, iż nieprzestrzeganie nakazów jest już penalizowane za pomocą nowego art. 116 § 1a kw (w przeciwieństwie do zmiażdżonego w sądach art. 54 kw), lecz w kwestii technicznej zabezpieczenia sankcji czynu zabronionego nic się nie zmieniło, ale to już odrębny temat, który był wcześniej przez nas poruszany w infografikach

Podsumowując, niezależnie, kto w tym sporze ma rację, poszkodowani będą ludzie Gdyby przyjąć argumentację Dogmatów za poprawną, to musielibyśmy nosić maseczki lub płacić mandaty, ale jeśli podupadniemy na zdrowiu to będziemy mogli walczyć o odszkodowanie. Natomiast nasze stanowisko długofalowo jest niestety bardziej ponure

Mimo, iż nie jesteśmy objęci nakazem, to jesteśmy do tego zmuszani na każdym kroku. Co prawda możemy wywalczyć swoje prawa w sądzie, ale kosztuje to dużo czasu i energii, którą nam nikt nie zwróci. A jeśli za kilka lat podupadniemy na zdrowiu z powodu nieustannego zakrywania ust i nosa, nikt nam odszkodowania nie wypłaci, ponieważ, sąd stwierdzi, iż nakaz nie obowiązywał…